Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Με απελπισμένο «ναυαγό» που βυθίζεται στα «κύματα» της λαϊκής αγανάκτησης μοιάζει η κυβέρνηση. Τα «σωσίβια» που της παρέχουν τα ΜΜΕ και οι επίλεκτοι προπαγανδιστές και «ιεροκήρυκες» του Μνημονίου μοιάζουν ανεπαρκή...
Το αίσθημα της αστάθειας και της προσωρινότητας που κυριαρχεί στα κυβερνητικά στελέχη παραπέμπει στην παρηγορητική ρήση «Ακόμα τούτη την άνοιξη, τούτο το καλοκαίρι...», με την προσδοκία ότι το φθινόπωρο ο «Καλλικράτης» θα τα σώσει, παρέχοντας ένα εισέτι προσωρινό διαβατήριο παραμονής στην εξουσία... Δεν διστάζουν μάλιστα να υπονοούν ότι υπάρχει περίπτωση προκήρυξης «διπλών εκλογών», με κεντρικό δίλημμα το γνωστό «Μνημόνιο ή χάος».
Μόνο που το χάος έχει ήδη απλώσει τα πλοκάμια του: πτώση των εισοδημάτων, υψηλός πληθωρισμός, διογκούμενη ανεργία, ραγδαία πτώση της παραγωγικής δραστηριότητας και της κατανάλωσης... Και μαζί με όλα αυτά, υστέρηση εσόδων, λόγω της ύφεσης αλλά και της συνεχιζόμενης φοροδιαφυγής των μεγάλων εισοδημάτων.
Για ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού που αναζητεί ένα ασφαλές καταφύγιο για να συνεχίσει την πολιτική του καριέρα μπροστά στην επερχόμενη κατάρρευση του συστήματος και την εκλογική συρρίκνωση των κομμάτων της διακυβέρνησης, ο «Καλλικράτης» και οι επερχόμενες εκλογές αποτελούν σανίδα σωτηρίας.
Παρέχει όμως ο «Καλλικράτης» θεσμικές, οικονομικές και οργανωτικές εγγυήσεις ότι θα μπορέσει να συμβάλει στην παραγωγική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας; Ή μήπως πρόκειται για σχεδιασμούς και «συλλήψεις» που βρίσκονται στο κενό, που δεν έχουν διασφαλίσει καν τις αναγκαίες προϋποθέσεις;
Πέρα από τη μέχρι τώρα κριτική που έχει ασκηθεί σε θέματα όπως η αντισυνταγματικότητα διατάξεων, η έλλειψη υποδομών, πόρων κ.λπ., θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε κρισιμότερα ίσως ζητήματα, που αφορούν τη σύνολη κρατική-εθνική δομή αλλά και την τύχη των κοινωνικών θεσμών στην πορεία υλοποίησης του σχεδίου «Καλλικράτης».
- Η «περιφεριοποίηση» στηρίζεται στη βασική επιλογή της υπέρβασης μιας κεντρικής οργανωτικής / πολιτικής δομής και στην αυτόνομη πορεία (αναπτυξιακή, κοινωνική, διοικητική-οργανωτική) της κάθε περιφέρειας. Σ' αυτό το πλαίσιο κάθε περιφέρεια αυτοπροσδιορίζεται πολύ περισσότερο από το γεγονός ότι οι πόροι, οι χρηματοδοτήσεις, αντλούνται και κατευθύνονται από τους θεσμούς και τα ταμεία της ΕΕ. Αυτή η διαδικασία συνεπάγεται, σε πρώτο επίπεδο, ότι θα αναπτυχθεί ένας άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ των περιφερειών, αφού οι φορείς δράσης (κοινωνικοί, παραγωγικοί, πολιτικοί) κάθε περιφέρειας δεν έχουν την ίδια δυνατότητα πρόσβασης στους πόρους ή στερούνται των αναγκαίων υποδομών. Από την άλλη, η απόσυρση και η αποδυνάμωση του κεντρικού-πολιτικού κέντρου αποφάσεων ακυρώνουν στην πράξη κάθε προσπάθεια αναδιανεμητικού χαρακτήρα για την απάμβλυνση των ανισοτήτων και των αντιθέσεων. Κάθε περιφέρεια μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται χαράσσοντας τη δική της πορεία και αποσυντονίζοντας ταυτόχρονα το εθνικό σύστημα, που θα έχει χάσει τη δυνατότητα της αυτοδιεύθυνσης. Αυτό το σοβαρό ενδεχόμενο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην περίπτωση ιδιαίτερα ευαίσθητων περιοχών όπου αντιμετωπίζονται «μειονοτικά» προβλήματα και ασκούνται ευθείες παρεμβάσεις από γειτονικά κράτη.
- Δεύτερος, κεντρικός επίσης, στόχος τού «περιφερειακού κράτους» είναι η άσκηση μιας ευρείας δέσμης κοινωνικών μέτρων για την «αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών» με τη συμμετοχή των «τοπικών» κοινωνιών, ώστε να αντιμετωπισθούν οι λειτουργικές αδυναμίες του κεντρικού-γραφειοκρατικού μηχανισμού.
Όμως, με τη σημερινή απουσία οικονομικών πόρων και τα τεράστια χρέη που έχουν συσσωρευθεί στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, ένας τέτοιος στόχος αποβαίνει ουτοπικός.
Γι' αυτό και στην πράξη το εκθειαζόμενο από την κυβέρνηση δυαδικο-πλουραλιστικό πρότυπο («κεντρικό»-«τοπικό» κράτος) θα εκπέσει και θα λειτουργήσει στην πράξη με τους όρους και τις επιλογές του θεωρητικού προτύπου της αποκαλούμενης «δημόσιας επιλογής» και των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων.
Στην ουσία η απορρύθμιση των κεντρικών λειτουργιών και η απουσία κοινωνικών-δημοσιονομικών πόρων θα οδηγήσει σε άμεσες ή έμμεσες μορφές «ιδιωτικοποίησης», όπου ένα τμήμα των πόρων θα καταβάλλεται από τους ίδιους τους «χρήστες» και «καταναλωτές» των κοινωνικών υπηρεσιών και θεσμών. Αυτό θα επιφέρει όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και θα οδηγήσει σε «τοπικο-περιφερειακό» περιθώριο τις πλέον αδύναμες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, που δεν θα μπορούν πλέον να επικαλεστούν την παρέμβαση του κεντρικού κράτους.
Ο «Καλλικράτης» ακολουθεί, όπως διαπιστώνεται, τη γνωστή «κεντρική λογική» της σημερινής κυβερνώσας ελίτ: την αποδυνάμωση των εθνικών και συλλογικών ταυτοτήτων, την απόσυρση του κράτους από κάθε είδους κοινωνική παρέμβαση. Σ' αυτό το πεδίο του ανταγωνισμού θα επιβιώσουν όχι οι άξιοι και οι δημιουργικοί, αλλά οι ισχυροί, οι έχοντες προσβάσεις στα κέντρα της οικονομικής εξουσίας και της συναλλαγής.
Το πέρας της λειτουργίας των κοινωνικών θεσμών, της έννοιας του δημοσιοκοινωνικού αγαθού, σηματοδοτεί τη μετάβαση στην εποχή της «πολυπολιτισμικής ιδιωτικότητας» και της εξατομίκευσης των επιλογών όχι μόνο της κατανάλωσης, αλλά και του τρόπου ζωής και αντίληψης των πολιτών.
Ιδού λοιπόν και ένας τομέας δράσης της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού που αποδεικνύει τη συνέπειά τους σε όσα πραγματικά πιστεύουν...
Με απελπισμένο «ναυαγό» που βυθίζεται στα «κύματα» της λαϊκής αγανάκτησης μοιάζει η κυβέρνηση. Τα «σωσίβια» που της παρέχουν τα ΜΜΕ και οι επίλεκτοι προπαγανδιστές και «ιεροκήρυκες» του Μνημονίου μοιάζουν ανεπαρκή...
Το αίσθημα της αστάθειας και της προσωρινότητας που κυριαρχεί στα κυβερνητικά στελέχη παραπέμπει στην παρηγορητική ρήση «Ακόμα τούτη την άνοιξη, τούτο το καλοκαίρι...», με την προσδοκία ότι το φθινόπωρο ο «Καλλικράτης» θα τα σώσει, παρέχοντας ένα εισέτι προσωρινό διαβατήριο παραμονής στην εξουσία... Δεν διστάζουν μάλιστα να υπονοούν ότι υπάρχει περίπτωση προκήρυξης «διπλών εκλογών», με κεντρικό δίλημμα το γνωστό «Μνημόνιο ή χάος».
Μόνο που το χάος έχει ήδη απλώσει τα πλοκάμια του: πτώση των εισοδημάτων, υψηλός πληθωρισμός, διογκούμενη ανεργία, ραγδαία πτώση της παραγωγικής δραστηριότητας και της κατανάλωσης... Και μαζί με όλα αυτά, υστέρηση εσόδων, λόγω της ύφεσης αλλά και της συνεχιζόμενης φοροδιαφυγής των μεγάλων εισοδημάτων.
Για ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού που αναζητεί ένα ασφαλές καταφύγιο για να συνεχίσει την πολιτική του καριέρα μπροστά στην επερχόμενη κατάρρευση του συστήματος και την εκλογική συρρίκνωση των κομμάτων της διακυβέρνησης, ο «Καλλικράτης» και οι επερχόμενες εκλογές αποτελούν σανίδα σωτηρίας.
Παρέχει όμως ο «Καλλικράτης» θεσμικές, οικονομικές και οργανωτικές εγγυήσεις ότι θα μπορέσει να συμβάλει στην παραγωγική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας; Ή μήπως πρόκειται για σχεδιασμούς και «συλλήψεις» που βρίσκονται στο κενό, που δεν έχουν διασφαλίσει καν τις αναγκαίες προϋποθέσεις;
Πέρα από τη μέχρι τώρα κριτική που έχει ασκηθεί σε θέματα όπως η αντισυνταγματικότητα διατάξεων, η έλλειψη υποδομών, πόρων κ.λπ., θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε κρισιμότερα ίσως ζητήματα, που αφορούν τη σύνολη κρατική-εθνική δομή αλλά και την τύχη των κοινωνικών θεσμών στην πορεία υλοποίησης του σχεδίου «Καλλικράτης».
- Η «περιφεριοποίηση» στηρίζεται στη βασική επιλογή της υπέρβασης μιας κεντρικής οργανωτικής / πολιτικής δομής και στην αυτόνομη πορεία (αναπτυξιακή, κοινωνική, διοικητική-οργανωτική) της κάθε περιφέρειας. Σ' αυτό το πλαίσιο κάθε περιφέρεια αυτοπροσδιορίζεται πολύ περισσότερο από το γεγονός ότι οι πόροι, οι χρηματοδοτήσεις, αντλούνται και κατευθύνονται από τους θεσμούς και τα ταμεία της ΕΕ. Αυτή η διαδικασία συνεπάγεται, σε πρώτο επίπεδο, ότι θα αναπτυχθεί ένας άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ των περιφερειών, αφού οι φορείς δράσης (κοινωνικοί, παραγωγικοί, πολιτικοί) κάθε περιφέρειας δεν έχουν την ίδια δυνατότητα πρόσβασης στους πόρους ή στερούνται των αναγκαίων υποδομών. Από την άλλη, η απόσυρση και η αποδυνάμωση του κεντρικού-πολιτικού κέντρου αποφάσεων ακυρώνουν στην πράξη κάθε προσπάθεια αναδιανεμητικού χαρακτήρα για την απάμβλυνση των ανισοτήτων και των αντιθέσεων. Κάθε περιφέρεια μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται χαράσσοντας τη δική της πορεία και αποσυντονίζοντας ταυτόχρονα το εθνικό σύστημα, που θα έχει χάσει τη δυνατότητα της αυτοδιεύθυνσης. Αυτό το σοβαρό ενδεχόμενο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην περίπτωση ιδιαίτερα ευαίσθητων περιοχών όπου αντιμετωπίζονται «μειονοτικά» προβλήματα και ασκούνται ευθείες παρεμβάσεις από γειτονικά κράτη.
- Δεύτερος, κεντρικός επίσης, στόχος τού «περιφερειακού κράτους» είναι η άσκηση μιας ευρείας δέσμης κοινωνικών μέτρων για την «αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών» με τη συμμετοχή των «τοπικών» κοινωνιών, ώστε να αντιμετωπισθούν οι λειτουργικές αδυναμίες του κεντρικού-γραφειοκρατικού μηχανισμού.
Όμως, με τη σημερινή απουσία οικονομικών πόρων και τα τεράστια χρέη που έχουν συσσωρευθεί στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, ένας τέτοιος στόχος αποβαίνει ουτοπικός.
Γι' αυτό και στην πράξη το εκθειαζόμενο από την κυβέρνηση δυαδικο-πλουραλιστικό πρότυπο («κεντρικό»-«τοπικό» κράτος) θα εκπέσει και θα λειτουργήσει στην πράξη με τους όρους και τις επιλογές του θεωρητικού προτύπου της αποκαλούμενης «δημόσιας επιλογής» και των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων.
Στην ουσία η απορρύθμιση των κεντρικών λειτουργιών και η απουσία κοινωνικών-δημοσιονομικών πόρων θα οδηγήσει σε άμεσες ή έμμεσες μορφές «ιδιωτικοποίησης», όπου ένα τμήμα των πόρων θα καταβάλλεται από τους ίδιους τους «χρήστες» και «καταναλωτές» των κοινωνικών υπηρεσιών και θεσμών. Αυτό θα επιφέρει όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και θα οδηγήσει σε «τοπικο-περιφερειακό» περιθώριο τις πλέον αδύναμες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, που δεν θα μπορούν πλέον να επικαλεστούν την παρέμβαση του κεντρικού κράτους.
Ο «Καλλικράτης» ακολουθεί, όπως διαπιστώνεται, τη γνωστή «κεντρική λογική» της σημερινής κυβερνώσας ελίτ: την αποδυνάμωση των εθνικών και συλλογικών ταυτοτήτων, την απόσυρση του κράτους από κάθε είδους κοινωνική παρέμβαση. Σ' αυτό το πεδίο του ανταγωνισμού θα επιβιώσουν όχι οι άξιοι και οι δημιουργικοί, αλλά οι ισχυροί, οι έχοντες προσβάσεις στα κέντρα της οικονομικής εξουσίας και της συναλλαγής.
Το πέρας της λειτουργίας των κοινωνικών θεσμών, της έννοιας του δημοσιοκοινωνικού αγαθού, σηματοδοτεί τη μετάβαση στην εποχή της «πολυπολιτισμικής ιδιωτικότητας» και της εξατομίκευσης των επιλογών όχι μόνο της κατανάλωσης, αλλά και του τρόπου ζωής και αντίληψης των πολιτών.
Ιδού λοιπόν και ένας τομέας δράσης της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού που αποδεικνύει τη συνέπειά τους σε όσα πραγματικά πιστεύουν...
ΠΗΓΗ ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου